Temper gevrekliği, 400°C ila 600°C sıcaklık aralığında ısıtıldığında veya yavaşça soğutulduğunda alaşımlı çeliklerin çentik tokluğundaki azalmayı ifade eder. Bu sıcaklık aralığına izotermal maruz kalmanın bir sonucu olarak temper gevrekliği de meydana gelebilir. Temper gevrekleşmesinin oluşumu, ısıl işlemden önce ve sonra çentikli çubuk darbe testi ile sünekten gevrek geçiş sıcaklığındaki değişimin ölçülmesiyle belirlenebilir. Çoğu durumda, malzemenin sertliği ve çekme özellikleri gevrekleşme sonucunda herhangi bir değişiklik göstermez, ancak gevrekleştirme ısıl işlemleri için geçiş sıcaklığı 100°C'ye kadar yükseltilebilir.
Temper gevrekliği, çelikte ısıl işlem sırasında önceki ostenit tane sınırlarına ayrılan belirli safsızlıkların varlığından kaynaklanır. Ana gevrekleştirici elementler (önem sırasına göre) antimon, fosfor, kalay ve arseniktir. Bu elementler tarafından gevrekleşen bir malzemenin kırılma yüzeyi, taneler arası bir görünüme sahiptir.
%0,5'ten az Mn içeren düz karbonlu çelikler, temper gevrekleşmesine karşı hassas değildir. Bununla birlikte, Ni, Cr ve Mn ilaveleri temper gevrekliğine karşı daha fazla duyarlılığa neden olacaktır. Küçük W ve Mo ilaveleri temper gevrekliğini önleyebilir, ancak bu inhibisyon daha büyük ilavelerle azalır.
Temper gevrekleşmesine maruz kalmış bir çeliğin orijinal tokluğu, 600°C'nin üzerine ısıtılarak ve daha sonra hızla 300°C'nin altına soğutularak geri yüklenebilir. Bununla birlikte, kaçınmanın en iyi yöntemi, ham maddelerin ve çelik üretiminin kontrolü yoluyla gevrekleşen safsızlıkları azaltmaktır.
Önerilen Makale: Çelik sac malzemeler ve uygulamaları hakkında detaylı bilgi almak için
çelik boyalı sac sayfamızı ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.
Cr-Mo çeliklerinde temper gevrekliğine duyarlılığı değerlendirmek için, yaygın olarak iki bileşim parametresi kullanılır, Watanabe J faktörü ve Bruscato X faktörü.
J=(Mn + Si)(P + Sn) x104 (ağırlıkça % olarak), ana çeliklere ve kaynak metallerine uygulanmıştır.
X=(10P + 5Sb + 4Sn + As)/100 (ppm olarak), kaynak metallerine uygulanır.
J 180'den küçük veya eşitse veya X 20'den küçükse, temper gevrekliği riskinin düşük olduğu kabul edilir. Temper gevrekliği ile ilgili endişelerin mevcut olduğu tedarik için bu formda bir sınır belirtilebilir. Kaynak metallerindeki gevrekleşme için daha genel bir ifade Sugiyama ve diğerleri tarafından verilmiştir.
P E = C + Mn + Mo + Cr/3 + Si/4 + 3.5 (10P + 5Sb + 4Sn + As)
Ciddi gevrekleşmeyi önlemek için bu ifadenin maksimum değeri kaynak işlemine bağlıdır, ancak kaba taneli kaynak metalinin bulunduğu yerlerde 2.8-3.0 olarak verilir.
Kademeli soğutma, bir çeliğin temper gevrekleşmesine karşı hassasiyetini ortaya çıkarabilir. Kademeli soğutmayı içeren bir gevrekleştirme ısıl işleminden sonra çelik için Charpy darbe enerjisi ve geçiş sıcaklığı, yerine getirildiğinde malzemenin hizmet sırasında kabul edilemez derecede bir temper gevrekleşmesine maruz kalmamasını sağlayan matematiksel bir ifadeyle ilişkilendirilmiştir.
AF + 2.5(SC - AF) < 38°C
AF=Charpy 54J sıcaklığı oluştuğunda
SC=Adım soğutmalı Charpy 54J sıcaklığı
Bu ifade, gevrekleşen sıcaklık aralığında çalışabilen veya başlatma veya kapatma sırasında bu sıcaklık aralığından yavaşça geçebilen basınçlı kapların yapımında kullanılır.
Tutma süreleri ve sıcaklıkları ile tek adımlı soğutma yöntemi, kabul edilebilir temper gevrekliği derecesi için daha sıkı bir gereklilik sağlamasına rağmen, ek gereksinimler [5] olan ASTM A387'de verilmiştir.
Temper gevrekliği ayrıca yeniden ısıtma çatlaması ve düşük süneklik sünme kırılmaları ile de ilişkilendirilmiştir ve karbür çökeltmesinin yanı sıra tane sınırı gevrekleştirme elemanları dikkate alınarak bir dizi tip ve mekanizma önerilmiştir.
