Alaşımsız ve düşük alaşımlı çelikler, atmosferin etkisinde paslanırlar ya da değişik ortamların etkisiyle korozyona uğrarlar. Bu tür malzemelerden yapılmış yapı elemanlarını tahribattan korumak için, koruma boyası yapılabileceği gibi, ilave önlemlerin de alınması gerekir. Ancak teknikte, pasif korozyondan korumanın yeterli olmadığı ve malzeme seçiminin diğer koşulları karşılayamadığı önemli sahalar da vardır. Böyle durumlarda, paslanmaz ve aside dayanıklı çeliklerle sorun çözümlenir. Bunların her koşulda dayanıklı oldukları, genel olarak ifade edilemez. Korozyona dayanıklı olarak tanımlama yapılabilmesi için, korozyonun sebep olduğu kütle kaybının günde 2,4 g/m2 değerinden daha az olması gereklidir.
Isıya ve tufallaşmaya dayanıklı çeliklerde olduğu gibi, (örneğin, X 8 CrNiTi 18 10 çeliği), hem ısıya ve tufallaşmaya ve hem de paslanmaya ve aside dayanıklı çelik olarak kullanılır - ana alaşım elementi krom ve nikeldir ve ayrıca düşük miktarlarda da molibden, titan, bakır, silisyum ve alüminyum katılır.
Kullanım durumuna bağlı olarak, paslanmaz ve aside dayanıklı çeliklerin yapısı ferritik, perlitik-martensitik ve ostenitik durumda olmalarına göre çelikler adlandırılır.
Elektrokimyasal koşullarına göre de, aktif, pasif ve transpasif olarak tanımlama yapılabilir. Aktif sahada kullanım, yalnızca küçük korozyon akım yoğunluklarında mümkündür. Pasif duruma ulaşabilmek için, yeterli şiddette oksidasyon ortamı ya da anodik akan gereklidir. Paslanmaz ve tufallaşmaya dayanıklı çelikler, hadde ya da döküm alaşımı olarak üretilebilirler.
Korozyon Dayanımı: Bütün paslanmaz çeliklerin korozyon dayanımı yüksektir. Düşük alaşımlı türleri atmosferik korozyona, yüksek alaşımlı türleri ise asit, alkali çözeltileri ile klorür içeren ortamlara dahi dayanıklıdır. Bu çelikler ayrıca yüksek sıcaklık ve basınçlarda da kullanılabilir.
Yüksek ve Düşük Sıcaklıklar: Bazı paslanmaz çelik türlerinde, yüksek sıcaklıklarda dahi tufallanma ve malzemenin mekanik dayanımında önemli bir düşme görülmez. Bazı türleri ise çok düşük sıcaklıklarda dahi gevrekleşmezler ve tokluklarını korurlar.
Üretim Kolaylığı: Paslanmaz çeliklerin hemen hepsi kesme, kaynak, sıcak ve soğuk şekillendirme ve talaşlı imalat işlemleri ile kolaylıkla biçimlendirilebilirler.
Mekanik Dayanım: Paslanmaz çeliklerin büyük çoğunluğu soğuk şekillendirme ile pekleşir ve dayanımın artması sayesinde tasarımlarda malzeme kalınlıkları azaltılarak parça ağırlığı ve fiyatta önemli düşüşler sağlanabilir. Bazı türlerde ise ısıl işlemler ile malzemeye çok yüksek bir dayanım kazandırmak mümkündür.
Görünüm: Paslanmaz çelikler çok farklı yüzey kalitelerinde temin edilebilirler. Bu yüzeylerin görünümü ve kalitesi, bakımı kolay olduğundan kolaylıkla uzun süreler korunabilir.
Hijyen: Paslanmaz çeliklerin kolay temizlenebilir olması, bu malzemelerin hastane, mutfak, gıda ve ilaç sanayinde yaygın olarak kullanılmasını sağlar.
Kullanım Süresi: Paslanmaz çelikler dayanıklı ve bakımı kolay malzemeler olduklarından, üretilen parçanın tüm kullanım ömrü dikkate alındığında ekonomik malzemelerdir.
Korozyona dayanıklı Cr-Ni çeliklerinde, % 13 ila 21 Cr ve % 5 ila 20 arasında Ni, % 0,02 ila 0,16 C ile birlikte buluntu-. Nikel ilavesiyle, Fe-Cr katı çözelti sahası daralır, çelikler daha kolay ve daha stabil pasifleşirler. Nikel, kübik yüzey merkezli ostenitin mevcudiyet sahasını o denli genişletir ki, paslanmaya ve aside dayanıklı Cr-Ni çelikleri-ostenitik halde olurlar.
Bunlar ani soğutulmuş halde, yumuşak, sünek ve iyi soğuk şekil değiştirebilir olarak kullanılırlar. Mekanik dayanımı ve sertliği, yalnızca soğuk şekillendirmeyle iyileştirilebilir.
Ostenitik Cr-Ni çeliklerinin aktif potansiyeli ve kısmi potansiyeli, ferritik kromlu çelikle yaklaşık aynıdır, öyle ki HNO3 karşısındaki dayanan her iki grup için de benzer sınırlardadır. % 65 konsantrasyona kadar, ostenitik çeliklerdeki aşınma yaklaşık 0,5 mm/yıl, daha yüksek nitrik asit konsantrasyonlarında 5 mm/yıl değerine kadardır.
Ostenitik krom-nikel çelikleri, interkristalin korozyona (tane parçalanması) karşı, eğer kromu zengin karbür teşekkül etmiş ve böylece kromu fakirleşmiş (max % 12 Cr) olan ana yapı direkt olarak tane sınırı bölgesine dağılmışsa dayanıklıdır. Bu durum, karbon miktarının düşük tutulmasıyla ya da kuvvetli karbür teşekkül ettirici elementlerle (stabilizatör : Ti, Ta, Nb) alaşımlama yapılmakla mümkündür, interkristalin korozyona karşı, bugün daha çok düşük karbonlular ya da stabilize edilmiş (daha çok Ti ile) çelikler kullanılma yolu tercih edilmektedir.
Halojen içeren çözeltilerde ya da farklı havalandırmada, paslanmaya ve aside dayanıklı çeliklerde delik korozyonu, çoğu zaman sülfürle -özellikle mangansülfür- temas ettiğinde görülür. Ayrıca, iç ve dış çekme gerilmeleri olduğunda gerilim çatlağı korozyonuna (gerilmeli korozyon çatlağı) rastlanır. Çoğu zaman da, her iki korozyon tarzı birlikte görülür. Bu durumda, çeliğin dayanımı molibden ilavesiyle arttırılabilir (X 5 CrNiMo 18 11 ya da X 8 CrNiMoTi 18 11). Deniz suyundan tuzun atılması ya da sülfürik asit veya amein asit üretiminde, ıslak yöntemde fosforik asit elde edilmesinde olduğu gibi çok yüksek tahrip durumlarında, çeliklerde yüksek miktarlarda nikel ve krom gereklidir ve ayrıca bakır ile dayanımı iyileştirilir.
Krom Mangan Çelikleri
Ostenijik krom mangan çelikleri, ostenitik krom nikel çeliklerinin kullanımına paralel olarak özel durumlarda kullanılabilirler. X 12 MnCr18 12 çeliği, -180 °C sıcaklığa kadar düşük sıcaklıklarda yiyecek depolarında ve X 10 CrMmNiN 17 9 4 çeliği, organik asitlere temasta, mutfak aletlerinde ve taşıt endüstrisinde kullanılır. Ancak bu çelikler, Cr-Ni çelikleri ölçüsünde korozyona dayanıklı değildirler. Belirtilen her iki kalite de, interkristalin korozyona karşı da dayanıklı değildir.
Çok Fazlı Çelikler
Çok fazlı yapıya sahip çelikler, çoğu zaman tek fazlılara nazaran interkristalin, delik gerilim çatlağı ve aralık korozyonuna daha dayanıklıdırlar. Ostenitik-ferritik yapıtı çelikler delik ve aralık korozyonuna dayanıklıdır.
İnterkristalin korozyon kaynak işleminden sonra görülmediğinden, tuz alma tesislerinin iç ve dış kaplanmasında ve asitli gaz ve yağlar için borularda, sıcak tuzlu su ve oksitleyici ortamlarda kullanılabilirler. Martensitik-ostenitik yapıtı çelikler (örneğin X 3 CrNiMo 16 5 1) iyi mekanik dayanıma (600 MPa) ve oldukça iyi korozyon dayanımına sahiptirler. Basınçlı kazanlarda, su türbinlerinde ve yüksek polimerlerin polimerizasyon kaplamalarında kullanılırlar. Martensitik-ferritik-ostenitik dövülmüş çelikler (X 5 CrNi 13 4 ve X 5 CrNiMo 16 5) mekanik dayanımları nedeniyle -200 °C ila +350 °C arasındaki sıcaklıklarda basınçlı kaplarda kullanılırlar. Sülfürik asit içerisinde gerilim çatlağı korozyonuna duyarlı olmadıklarından, asitli gazların iletme donanımlarında ve tanlkarda kullanılırlar. Ayrıca, nükleer reaktörlerde parça yapımında, doğal gaz ve petrol endüstrisinde, pompa ve türbin yapımında da yararlanılır.
En Çok Kullanılan Paslanmaz Çelik Çeşitleri
200 Serisi Paslanmaz Çelik
200 serisindeki paslanmaz çelik, diğer tiplere göre daha düşük kalite ve daha az korozyona dayanıklıdır. Satın alınabilirliği sayesinde ticari bir mutfakta yerini hala koruyor.
En İyi Uygulamalar: Yiyecek saklama kapları.
304 Serisi Paslanmaz Çelik
Mutfakta en sık kullanılan 304 tip paslanmaz çeliktir. Yüksek düzeyde krom ve nikel barındırması nedeniyle iyi bir parlaklığa sahiptir. Aynı zamanda korozyona ve pasa karşı çok dirençlidir, ancak tuza maruz kalmanın neden olduğu korozyona karşı hassastır.
En İyi Uygulamalar: Mutfak aletleri, iç parçalar, mutfak eşyaları, küçük eşyalar, sofra takımı, hazırlık masaları.
316 Serisi Paslanmaz Çelik
Bu ikinci en yaygın paslanmaz çelik türüdür ve alaşımı, tuz ve diğer kimyasalların neden olduğu korozyona karşı direncini artıran ek bir element olan molibden içerir.
En İyi Uygulamalar: Mutfak malzemesi, ızgara, üst düzey pişirme kabı, malzeme ve dış mekanlarda kullanılan mobilyalar.
430 Serisi Paslanmaz Çelik
430 paslanmaz çelik çok az miktarda nikel içerir ve 300 serisi çelikler kadar korozyona dayanıklı değildir. Bu tip aynı zamanda manyetiktir.
En İyi Uygulamalar: Orta kaliteli sofra takımı, hazırlık masaları, cihaz kapıları, indüksiyona hazır tencere.
440 Serisi Paslanmaz Çelik
Yüksek karbon seviyesi ile 440 paslanmaz çelik mutfakta kullanılan en güçlü tiplerden biridir. 440 paslanmaz çelikten üretilen ürünler sert, korozyona dayanıklıdır ve çok iyi aşınma ve yıpranma direncine sahiptir.
En İyi Uygulamalar: Yüksek kaliteli şef bıçakları, çatal bıçak takımı, fırın kapı kolları, iç parçalar.
Yemek Takımı Paslanmaz Çelik Sınıfları
13/0 Paslanmaz Çelik
Bıçak yapmak için 13/0 paslanmaz çelik kullanılmıştır. Bu çelik daha az krom içerdiğinden ve nikel içermediğinden, daha yumuşaktır, üreticilerin kenara çentik eklemelerine izin verir.
En İyi Uygulamalar: Kaliteli yemekler sunan restoranlar, rahat lokantalar, oteller ve ziyafet salonları.
18/0 Paslanmaz Çelik
18/0 paslanmaz çelik orta kalitede bir seçenektir ve en uygun fiyatlı seçeneklerden biridir. Yüksek sofra takımı kaliteleri kadar korozyona dayanıklı değildir, ancak manyetiktir. Manyetik olduğu için, konveyör bulaşık makinelerinde ve çöp kutularında mıknatıslar tarafından yakalanıp atılmasını önler.
En İyi Uygulamalar: Yemekhaneler, kafeteryalar, catering şirketleri, yüksek hacimli restoranlar, huzurevleri, gündelik restoranlar, akşam yemekleri.
18/8 Paslanmaz Çelik
18/8 en yaygın sofra takımı türlerinden biridir. Bu paslanmaz çelik ağır, profesyonel bir hissi vardır ve paslanmaya karşı çok dayanıklıdır. Bu paslanmaz çelikten yapılmış parçalar genellikle bir dekorasyon veya tasarıma sahiptir.
En İyi Uygulamalar: Günlük restoranlar, lüks kuruluşlar, oteller, catering şirketleri, ziyafet salonları, bistrolar, kafeler.
18/10 Paslanmaz Çelik
Bu alabileceğiniz en yüksek kaliteli sofra takımıdır. 18/10 üstün korozyon direnci sunar. Ek olarak, bu çatal bıçak takımı genellikle tutamaçlarda benzersiz ve ilginç tasarımlara veya gravürlere sahiptir.
En İyi Uygulamalar: Lüks restoranlar, bistrolar, oteller, ziyafet salonları, catering firmaları.
